Historische thriller

Op een zonnige zomerdag in 1676, midden in de hooitijd, wordt er een lijk met een ingeslagen schedel ontdekt in de polder. Geen mens heeft iets gezien, maar iedereen in het dorp speculeert er meteen lustig op los wie de dader zou kunnen zijn. De verhalen zingen steeds luider rond, over onverzoenlijke vetes, ongeneeslijke verslavingen en duistere familiegeheimen. Middelpunt van de gebeurtenissen is Gijsbertje de Jongh, waardin in de herberg De Fortuyn, die langzaam maar zeker de waarheid achter de moord ontdekt. Maar wil ze die waarheid wel aan het licht laten komen?

“Het regionaal Archief Rivierenland in Tiel, Nederland, bewaart in haar bibliotheek van de gerechtsbank van Zaltbommel document inventarisnummer 318/2503. Het zijn de omslachtige gerechtsstukken van een historische moord, gepleegd op 27 juni 1676 bij het IJzeren Veulen, een plek waar nog altijd de achterste Hellouwse watermolen staat, vlak bij de A 15. Destijds was daar het kruispunt van vier dorpen: Hellouw, Gellicum, Herwijnen en Asperen.

Alle personages in dit verhaal hebben echt bestaan. Gijsbertje, het hoofdpersonage, en Jenne dreven samen een herberg in Herwijnen, Marten de Jongh was de dorpssecretaris, zijn zoon Adriaan stond aan het begin van zijn ambtenarencarrière, Cornelis Verploegh was er aannemer met zeven zonen, David Bijl deed legerdiensten, er was een familievete tussen schout en secretaris, Adrien de Jongh had gokschulden, en Gijsbertje had een zwak voor de molenaar...

Dan, Marten de Jongh, bijna zeventig jaar oud, grootgrondbezitter, dorpssecretaris heemraad in de hoge dijkstoet, schepen in de hoge gerechtsbank, rentmeester van de Engelenburg, de ongekroonde koning van het dorp wordt bij klaarlichte dag met ingeslagen schedel gevonden aan Het IJzeren Veulen.

Maar de moord is nooit opgehelderd. Een verdachte zou uit de gevangenis zijn ontsnapt, maar verder stapelden de getuigenissen en gerechtsstukken zich alleen maar op. Enny de Bruijn, historicus en journalist brengt het verhaal en de mensen uit de vervlogen tijd met kleine feitjes nu terug tot leven en lost de moord op.

De zeventiende eeuw in Herwijnen, in de Gelderse provincie komt helemaal tot leven: de personages, de oude huizen waar nu nog resten van bestaan, het leven in en rond de herberg De Moriaan, de Hellouwse kerk, het werk en het harde leven op het boerenland, ook de andere datering en dagindeling van toen, belastingen en bestuursorganisatie, en natuurlijk in dit dossier de gevangenis en de rechtspraak.

Het IJzeren Veulen is meer dan een triller rond een moord aan een moerasplek. Enny de Bruijn geeft vooral couleur locale aan de tijd van toen en plezierige geschiedschrijving. Eerder schreef ze al een historische studie met De hoeve en het hart. Een boerenfamilie in de Gouden Eeuw, in 2019 genomineerd voor de Libris Geschiedenisprijs en bekroond met de Prof. Van Winterprijs. Het in dat boek beschreven dorp vormt nu het decor voor deze roman, Het IJzeren Veulen.