Tijdloze topliteratuur
Een nieuwe uitgave van een boek dat bijna 90 jaar geleden werd uitgegeven in het toenmalige Tsjechoslowakije. Ik was dus benieuwd, ik hou wel van enigszins ‘verstilde’ romans die een samenleving beschrijven die wij ons nog nauwelijks kunnen voorstellen. Dat deze roman van Hostovský in 1936 onderscheiden werd met de Tsjechoslowaakse Staatsprijs voor de Literatuur deed ook al een duit mee in het zakje.
Al van bij de eerste zinnen werd ik gecharmeerd door de eerder oud en statig aanvoelende schrijftaal van een onbekende verteller die de beperkte samenleving schetst in Zbečnov, 1935. Een welverdiende pluim voor dit vertaalwerk van Edgard De bruin dat meteen ook het historisch karakter van dit verhaal sterk in de verf zet.
Het leven in het grensstadje in de bergen van Oost-Bohemen gaat zijn gang. Iedereen houdt zich bezig met zijn eigen zaken: Josef Simon runt De Zilveren Duif, de herberg en stamkroeg van een bonte clientèle, zijn enigmatische vrouw verlangt naar haar geboorteplaats en hun twee puberkinderen Eliška en Kamil worstelen met de beperkingen van hun leeftijd. De Zilveren Duif is zowat het centrum van die kleine gemeenschap waar niet altijd alles wordt uitgesproken maar iedereen wel alles weet van elkaar. Niettegenstaande Simon zich goed voelt in zijn herberg en die bestiert zoals een echte waard, soms begrijpend en soms meedogenloos worstelen de andere leden van het gezin met hun eigen demonen en onzekerheden. Zijn 22 jaar jongere vrouw voelt zich duidelijk niet goed in haar gearrangeerde huwelijk bij zoverre dat zij nauwelijks contact heeft met anderen en zelfs kamers afsluit waar spullen van haar vroegere leven liggen om dit leven zo intact mogelijk te houden. Eliška en Kamil zitten vast in die beknellende sfeer en als er dan een vriendin van Eliška opdaagt en het gezin vervoegt ontspoort de verstandhouding of eerder de hiërarchie in het gezin. Maar alles verandert pas echt door een reeks onverklaarbare branden. Wie in hemelsnaam is die brandstichter? Iedere dag weer klinkt deze vraag in De Zilveren Duif. De branden wekken bij de bewoners in toenemende mate argwaan op en halen verdrongen emoties naar boven. In een steeds grimmiger sfeer blijkt het gezegde ‘kleine stad, grote hel’ volledig waarheid te worden. Dorpsfiguren die als vanouds samen keuvelen en van het bier in De Zilveren Duif genieten worden achterdochtig, kleine geschillen en toedekte vaatjes barsten terug open. Ook Eliška en Kamil breken uit, elk op zijn manier.
Egon Hostovský ontwikkelt een verstikkende plot, doortrokken van het onbehagen in het interbellum. De naijver, het wantrouwen tussen Tsjechen en Duitsers, de achterdocht tegen de joden en de verwijzingen naar politieke radicale ideologieën worden een helder en schokkend voorteken van de tragedie die zich enkele jaren later zou aandienen.
Prachtige literatuur, scherp en aangrijpend, en tegelijk niet zonder fijne humor geschreven. Ik smulde ervan.
