"... en de grot van zijn mond, die deze dingen zwijgt, is de drempel naar het eind van de wereld die ze kent."

Ik leerde Ali Smith nog maar het afgelopen jaar kennen wat onwaarschijnlijk is want ze is zowaar maar een jaar ouder dan mezelf én ze is geboren in Inverness in Schotland, een stad waar ik een bijzondere band mee heb.

Herfst of Autumn is het begin van een zogenaamde seasonal writing (Winter, Spring en Summer las ik nog niet, maar ze staan absoluut op mijn leeslijst!).

Ali Smith is zonder meer een woordkunstenares. Ze speelt met woorden en hun betekenis. Ze speelt ook met grenzen, de grenzen tussen het imaginaire en de realiteit.

In Herfst kruipen we mee in het hoofd van Elisabeth die in het boek tussen de zes en de tweeëndertig jaar oud is. Haar relatie met haar “oude” buurman Daniël vormt de rode draad in het verhaal.

Maar het zou geen Ali Smith zijn mochten er ook geen culturele en maatschappelijke linken in het boek te vinden zijn. Zo staat ook het werk van Pauline Boty centraal in het verhaal, de enige erkende vrouwelijke Britse popartkunstenares in de 20e eeuw. Elisabeth schrijft er haar afstudeerscriptie over. Ook de Brexit en de gevolgen ervan op alledaagse gebeurtenissen van gewone mensen komen aan bod. In deze beschrijvingen toont Ali Smith zich als een scherp observator met een behoorlijke dosis ironie.

Persoonlijk was ik ook geraakt door de evoluerende relatie tussen Elisabeth en haar moeder. Waar zij in het begin van het boek eerder als afwezig of onbelangrijk overkomt, is er een evolutie merkbaar in haar personage wat, hoewel niet helemaal uitgepuurd, toch doet vermoeden dat een wederzijdse appreciatie tussen beide vrouwen groeit.

Wat tot slot de relatie met Daniël betreft, deze weeft Ali Smith op een uiterst poëtische wijze door het leven van Elisabeth. Vaak wordt later in het boek ook terug gekomen op ogenschijnlijk onbelangrijke details die dan toch waarde en betekenis krijgen in een definitie van wat absoluut een liefdesrelatie is, ongewoon misschien gezien het wel heel erg grote leeftijdsverschil, maar beslist een liefdesrelatie.

En, heel herkenbaar voor elke stadslezer allicht, de relatie kenmerkt zich onder meer door de vraag: “Wat lees je?”

“Het voelt niet ver van de zomer, niet echt, afgezien van de onderkant van de dag, het kantachtige kruipen van het duister en het vocht aan de randen, de planten die kalm zichzelf terugvouwen, de parel condens op de weefdraden die tussen dingen hangen.”