De leegte in het oosten van Duitsland
In Automobilbau in der DDR overschouwt Jessica Lindner- Elsner (Eisenach, 1990) opgang en ondergang van de auto-industrie in het oosten van Duitsland. Zo vertelt zij dat de naam Trabant is gekozen aan de hand van een wedstrijd. En de carrosserie van kunststof is ontstaan door de schaarste aan staal. We vernemen ook dat in 1991 de laatste Trabant en Wartburg van de band rollen. Waarmee bijvoorbeeld in de vestigingsplaats Eisenach (Wartburg) van de meer dan 6000 medewerkers er 4700 meteen hun job verliezen en het percentage werkloosheid in 1992 in de regio stijgt tot 20 procent.
Tegelijk schetst de auteur het DDR-systeem. Grote bedrijven zoals die in de automobielindustrie zorgden niet alleen voor tewerkstelling. Zij stonden ook in voor medische en sociale zorg, sport- en cultuuraanbod, vrijetijdsorganisatie, woningen, crèches enzovoort. Vandaag is dit systeem in het oosten van het land verdwenen.
Deze zomer maakten wij een voettocht door het Thüringer Wald over de Rennsteig, de oudste handelsweg van Duitsland. De tocht leidt door de vroegere DDR. Zelden kom je een wandelaar tegen. Af en toe een dorpje. De dorpen zijn verlaten. Twee derde van de bewoners is er weggetrokken. Wie achterblijft vertelt vaak met weemoed over de DDR. Over hoe zij als kind de twijgen van de jonge bomen gingen verzorgen om ze te beschermen tegen de schorskever. En wijzen ze naar uitgestrekte vlakten waar kort geleden nog bos te zien was. De ontbossing, ten gevolge van de schorskever, ging er zo snel dat om de 10 minuten door de dorpen een vrachtwagen geladen met bomen passeerde. Met gevolgen voor het wegdek.
En ook hier speelt de internationale solidariteit. Zie je in het straatbeeld in de stad jongemannen van voornamelijk Syrische afkomst. Maar ook groepjes helemaal in het zwart gekleed.
Wij bezochten meer dan eens de (voormalige) DDR. Van een levendige maatschappij, echter met gebrek aan democratie, controle en discipline, is vandaag in het oosten een gefragmenteerde samenleving overgebleven.
Zoals Bernhard Schlink schrijft in Die Enkelin (De kleindochter): ‘Wanneer je in een land leeft onder een slecht regime, hoop je op verandering en op een dag is het zover. In de plaats van het slechte regime komt een goed. Wanneer je ertegen was, kun je er weer voor zijn. Als je in ballingschap moest gaan, kun je terugkeren. Het land wordt voor wie gebleven is en voor wie is weggegaan weer hun land, het land waarvan zij droomden. De DDR zal nooit het land worden waarvan werd gedroomd. Zij bestaat niet meer. Wie gebleven is, voelt er zich niet meer thuis. Wie is weggegaan, kan er niet meer naar terugkeren. Hun verbanning is zonder einde. Vandaar de leegte. Het land en zijn droom zijn definitief opgedoekt.’ (vertaling JDV).
