Rijke Oudgriekse oogst in hedendaags Gent

Net voor de zomervakantiemaanden 2024 was ik al in de ban van het All Greeks Festival van NTGent waarbij 32 tragedies in diverse speelvormen her en der - vooral in de wijken en deelgemeenten buiten het historische centrum - opgevoerd werden.

Ik was klaar om eindelijk de veelbesproken, onvolprezen en bekroonde historische roman Alkibiades van Ilja Leonard Pfeijffer aan te vatten.
Via het vertelperspectief zit je als lezer meteen op de huid van de personages in de parterre van een wisselend decor in de klassieke oudheid: de alwetende verteller, politicus en oorlogsstrateeg Alkibiades uit de vijfde eeuw voor Christus (450-404), zeg maar de gemaskerde schrijver Pfeijffer, spreekt na een korte proloog, de inwoners van zijn geliefde en bedreigde stadsstaat Athene, rechtstreeks toe: "Mannen van Athene". Toegegeven, in de oudste Atheense democratie van de wereld waren vrouwen en kinderen, net als slaven, ondergeschikt aan mannen (cfr. vrouwenfiguren verder in het leesverslag).

Pfeijffer trekt alle registers open van zijn passie voor de klassieken en zijn schrijfkunst als dichter, romancier, theaterauteur, essayist en columnist.
De roman is een heldenepos en een spannende historische thriller: slaagt Alkibiades erin om dankzij talrijke zeeslagen - het is bekend bij de andere partijen, Sparta en het Perzische rijk, dat de Atheense vloot die hij telkens opnieuw aanvoert onoverwinnelijk is - de democratie te redden?

De roman is dooraderd met levendige filosofische en politieke redevoeringen, debatten die tijdloos en dus actueel zijn: vooral Sokrates speelt hier een hoofdrol door middel van zijn gesprekken met zijn vriend Alkibiades over waarheid en leugen, rechtvaardigheid, macht en ambitie, democratie en andere autoritaire staatsvormen.

Ook lezers die op zoek zijn naar een vakantie- en reisboek - een historische kaart kun je raadplegen in het boek - vinden hier zeker hun gading. Pfeijffer zet zijn (anti)held telkens opnieuw op een schaakbord in een ander gebied: bijvoorbeeld op oorlogs- en veroveringstocht naar Sicilië, naar de Hellespont en de Bosporus op de grens van Europa en Azië, als tijdelijke vriend van koning Agis in het strenge Sparta of van de Perzische satraap (gouverneur) Tissaphernes in het paradijselijke Sardis en ten slotte een prachtig beschreven tocht naar het kleine dorp Melissa in Phrygië (Azië) waar hij zijn elf boekrollen zal schrijven om zich te verantwoorden voor Athene om mogelijk de stad nog te redden van de ondergang.

Alkibiades is niet enkel een oorlogsroman maar integreert ook ruimschoots liefde voor taal en literatuur: werken van Euripides, Sophocles, Aristophanes, Thoukydides en de Griekse mythologie en godenwereld.
Pfeijffer studeerde Griekse talen en promoveerde als graecus in 1996 op het werk van de dichter Pindaros, wiens poëzie schittert in de roman op belangrijke momenten:
na het behalen voor Alkibiades van een overwinning, net zoals zijn grootvader, met zijn paarden in de vierspanraces van de Olympische Spelen in verband met de jaloersheid van mensen op de roem van een held:
“Maar dit vooral bedrukt een man:
dat glorie wordt betaald met scheve ogen.";
als samenvatting van een van de hoofdthema's van de roman - Alkibiades die zich altijd weer op gevaar van eigen leven inzet voor Athene:
"Maar niets wat zonder gevaar wordt ondernomen, is eervol”.

En sterke vrouwenfiguren zorgen ervoor dat Alkibiades ook als een liefdesroman kan gelezen worden.
In Boek V Zwarte soep schrijft Pfeijffer een filmische en lyrische scène uit waarbij tegelijkertijd de Atheense vloot verslagen wordt in Sicilië en Alkibiades de verleiding en het liefdesspel van koningin Timaia in Sparta ondergaat.
Boek III Hipparete is bijna volledig gewijd aan het huwelijk van Alkibiades met zijn eerste vrouw, die bevalt van zijn twee kinderen maar vroegtijdig sterft. In een belangrijk gesprek van Alkibiades met haar over het belang van de vrouw in de Oudgriekse letterkunde (Medea, Elektra, Antigone, Klytaemnestra, Penelope, Penthesilea) geeft zij zelfs advies aan haar man, dat hem nog van pas zal komen:
"Wees minder Alkibiades en meer empathisch. Geen man zal ooit een groot man zijn als hij niet ook een vrouw durft te zijn."
Zelfs Pfeijffer heeft het advies gevolgd van Hipparete en voegt een Boek XII toe Timandra, waarin hij in de huid kruipt van en het laatste woord geeft aan de tweede vrouw van Alkibiades die na zijn dood terugkeert vanuit Melissa naar Athene. Slaagt zij erin haar beloftes aan haar man in te lossen en alsnog het verschil te maken in het reddeloze Athene?

Wie zich verder wil verdiepen in Alkibiades kan de uitgebreide toevoeging van Pfeijffer raadplegen met:

* Namenlijst van de historische personages met uitzondering van de Goden en mythologische figuren.
* Tijdlijn: 450 (geboorte van Alkibiades) - 399 voor Christus (dood van Sokrates).
* Toelichting over geld, maten, maanden.
* Verantwoording door Pfeijffer.
* Bronnen: lijst van de voornaamste antieke bronnen voor het leven van Alkibiades ingedeeld per hoofdstuk.
* Bibliografie.